Hộp Xốp: Kẻ Gặm Nhấm Âm Thầm Sức Khỏe Người Tiêu Dùng

Hộp xốp trong thời gian qua đã trở thành đồ đựng thực phẩm đa năng trong xã hội bởi tính tiện lợi không thể bàn. Nhưng ở nước ta, chúng được các tư nhân sản xuất vời giá rẻ "như mơ", đến nỗi mặc nhiên khách hàng xem đó là bao bì mà người bán phải có nghĩa vụ cung cấp "miễn phí" cho người mua khiến cho rất nhiều nhà khoa học đã đặt ra câu hỏi: Phải chăng hộp xốp trôi nổi trên thị trường Việt Nam là "hộp đen" cho sức khỏe của người tiêu dùng?

Hộp xốp xuất hiện ngày càng nhiều trong các bữa cơm văn phòng.

Đừng thấy rẻ mà quên cảnh giác

Cũng theo khuyến cáo, mặc dù hợp chất polystyrene PS là vật liệu rất an toàn, nhưng các hóa chất dùng để sản xuất PS trong đó có styrene và ethylbenzene là các chất có hại cho sức khỏe gây các hiệu ứng thần kinh, ảnh hưởng chức năng gan, tụy. Nếu nguyên liệu dùng cho sản xuất các hộp đựng thực phẩm không tốt thì có nguy cơ chứa cả các kim loại nặng độc hại như chì và cadmium.

Do nghi ngại về mức độ thôi nhiễm của styrene và ethylbenzene nên Cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phải tiến hành nghiên cứu trong 5 năm để đưa ra câu trả lời: lượng thôi nhiễm các chất này vào thực phẩm nhỏ gấp 10.000 lần so với mức ăn vào hằng ngày chấp nhận được và từ đó mở ra không gian sử dụng hộp xốp trên khắp thế giới.

Tại Việt Nam, hộp xốp được bày bán la liệt trong các cửa hiệu tại tất cả các thành phố trên cả nước với giá "giật mình". Báo chí khảo sát tại thành phố Hồ Chí Minh cho thấy, ở một cửa hiệu chuyên bán sỉ loại hộp này trên đường Hải Thượng Lãn Ông, quận 6, một hộp xốp đựng cơm có kích thước chiều ngang khoảng 12cm, chiều dài 20cm được bán với giá chỉ 200-250 đồng chiếc.

Ở các cửa hàng bán lẻ, giá bán được đẩy lên nhưng cũng không quá 500 đồng/hộp. Trong lúc đó, nguyên liệu làm nên hộp xốp- PS (polystyrene), hoàn toàn phải nhập ngoại với giá 1.230 USD cho một tấn hạt nhựa dùng cho mục đích công nghiệp. Còn hạt nhựa dùng làm nguyên liệu cho mục đích y tế hay thực phẩm nhất định phải đắt hơn.

Tại Trung Quốc, các hộp đựng cơm và thức ăn có giá gần một USD. Hỏi vì sao tại Trung Quốc một hộp xốp như vậy có giá thành khá cao còn tại Việt Nam sao lại bán rẻ đến thế? Chủ cửa hiệu cho biết: Vì do các cơ sở trong nước sản xuất ra chứ không phải nhập ngoại.

Thử làm một phép nhẩm mà thấy… bàng hoàng: Bơm một bánh xe đạp, người thợ yêu cầu trả 1.000 đồng. Một nghìn đồng có thể mua từ 2 đến 3 hộp xốp đựng thực phẩm. Trừ điện, nước, nhân công, khấu hao thiết bị, phí lưu thông và phân phối… thì chi phí cho vật liệu sản xuất ra một hộp xốp còn rẻ hơn tiền mua… "bèo" và "bèo" chỉ có thể là phế liệu được tái chế cộng với mấy phần trăm chất độn rẻ tiền.

Bệnh ung thư có thể từ hộp xốp bị hâm nóng

Để phân tích chất lượng về các tiêu chuẩn ATVSTP của các hộp xốp được sản xuất tại Trung Quốc, Hiệp hội đóng gói thức ăn quốc tế có trụ sở tại Hongkong (IFPA) đã phải ròng rã làm việc cật lực trong 9 năm với sự tham gia của các chuyên gia phân tích hóa-lý-sinh hàng đầu các trường đại học được trang bị các thiết bị phân tích tiên tiến nhất của thế giới cùng với các phương pháp phân tích hoàn thiện nhất mà nền khoa học quốc tế có mới có thể từ các thống kê thực nghiệm để đi đến kết luận: Tại Bắc Kinh, khoảng 30% hộp đựng cơm và gần một nửa hộp đựng đồ ăn ở Trung Quốc không an toàn do không đạt tiêu chuẩn ATVSTP vì những hộp đựng thực phẩm này có chứa một lượng lớn bột khoáng với thành phần hoá học có thể gây bệnh ung thư và do chúng có thể làm từ đồ phế thải.

Ngay lập tức, Trung Quốc đã ban hành quyết định cấm buôn bán và sử dụng đồ đựng thực phẩm làm từ bọt xốp cho dù điều này giáng mạnh vào doanh thu của các nhà máy mỗi năm đưa ra thị trường khoảng 15 tỷ hộp đựng thực phẩm, bao gồm cả hộp làm bằng bọt xốp, nhựa hoặc bằng bột giấy.

Như vậy, nếu vật liệu làm hộp xốp đảm bảo chỉ tiêu và sản xuất theo dây chuyền công nghệ ATVSTP thì không có vấn đề gì nguy hại tới người tiêu dùng. Còn ngược lại, sẽ vô cùng ảnh hưởng tới giống nòi Việt Nam.

Theo kỹ sư Vũ Tân Cảnh, Phòng Vật liệu Polyme và Compozit, Viện Khoa học vật liệu: Hộp xốp được chế tạo từ nguyên liệu chính là một loại nhựa nhiệt dẻo gọi là Polystyren (PS) phân tử thấp. Về nguyên tắc, những vật dụng bằng nhựa chỉ dùng để đựng thức ăn nguội, tuy nhiên nhiều người Việt Nam lại dùng đựng thức ăn nóng, đây là điều tối kỵ vì khi đựng đồ nóng, hàm lượng monostyren (một chất độc) trong loại nhựa này giải phóng ra càng nhiều sẽ gây tổn hại đến gan, cũng như nhiều bệnh khác.

Không chỉ nhiệt độ cao, loại nhựa này khi gặp dầu mỡ, muối mặn, axít... sẽ gây độc tố hại cho con người. Bên cạnh đó, trong quá trình gia công, ngoài nhựa PS (chứ không phải nguyên liệu tái sinh), nhà sản xuất còn kèm các chất phụ gia và chất độn khác và cho dù không rõ là khoáng chất gì nhưng nhìn chung trong các khoáng chất thường tồn tại một số kim loại nặng, là độc tố ảnh hưởng đến con người.

Khi gia công, không ít nơi vì mục đích lợi nhuận, cũng như trình độ chuyên môn kém, nhà sản xuất đã sử dụng nhựa phế liệu hoặc tỷ lệ từng chất không phù hợp dẫn đến sản phẩm có độc tố cao, gây nguy hiểm cho người sử dụng. Chưa kể, trong quá trình sản xuất, nếu người sản xuất độn thêm các chất phế thải để giảm giá thành thì việc đựng đồ ăn càng mất vệ sinh, gây hại cho sức khỏe...

Một chuyên gia khác - PGS.TS Đỗ Văn Kháng, Trưởng phòng Công nghệ polyme thuộc Viện Hóa học - bổ sung: Ở nhiệt độ 70-80 độ C, một số phụ gia trong nhựa bắt đầu hòa tan vào thực phẩm.

Nếu là loại kém chất lượng, có thể chứa chất dioctin phatalat, ảnh hưởng trực tiếp tới giới tính. Theo đó, nếu bị nhiễm chất này lâu dài, giới tính của trẻ sẽ bị ảnh hưởng, các bé trai có thể bị nữ tính hóa, vô sinh nam, còn trẻ em nữ có nguy cơ dậy thì quá sớm. Vì thế, người ta khuyến cáo chỉ nên dùng hộp nhựa đựng đồ ăn nguội.

Từ đó họ khuyến cáo: Không chỉ không nên dùng hộp xốp đựng thức ăn, mà với các hộp nhựa giá rẻ bất ngờ, người dân cũng cần thận trọng. Vì nhựa này có thể làm từ nhựa tái chế, tùy từng loại nhựa mà gây các mức độc hại khác nhau. Vì thế, tuyệt đối không mua hàng trôi nổi, kém chất lượng và cũng không nên sử dụng hộp nhựa để đựng đồ ăn nóng, trừ loại đã được kiểm nghiệm chịu được nhiệt, dùng trong lò vi sóng…

Và các nhà khoa học đưa ra câu hỏi: Ở Trung Quốc, người ta đã tìm thấy một số chất khoáng ở trong hộp xốp có thể làm thay đổi giới tính, gây ung thư và một số bệnh khác. Còn tại nước ta chưa hề có nghiên cứu về loại hộp này. Trên thực tế, nhiều nước trên thế giới đã cấm sử dụng loại nhựa này để sản xuất vật liệu đựng thực phẩm. Tuy nhiên, tại Việt Nam chưa có quy định cụ thể và ráo riết kiểm tra kiểm soát để bảo vệ sức khỏe cho người tiêu dùng là tại vì sao?

Trong lúc chờ các nhà quản lý đưa ra một bản báo cáo có đầy đủ các thông số "kỹ thuật" của hộp xốp có mặt tại Việt Nam giống như đánh giá theo quy trình chuẩn của IFPA hoặc theo quy trình khác hiện đại hơn, người tiêu dùng nước ta hãy tự bảo vệ mình theo khuyến cáo của các nhà khoa học hoặc tốt nhất quay trở lại "thời đồ sứ" để tránh họa vào thân do xài "đồ bẩn" hoặc đồ nhập lậu không rõ nguồn gốc.

Theo các chuyên gia ngành hóa: "Hộp xốp được sản xuất bằng công nghệ polyme hóa các monomer styrene một sản phẩm trong chế biến dầu lửa, tạo thành chất xốp là polystyrene (PS). Chất xốp này chứa tới 95% không khí và chỉ có 5% polystyrene nên rất nhẹ. Công nghệ đùn ép xốp có thể sản xuất ra rất nhiều các sản phẩm khác nhau như hộp nhựa đựng thực phẩm, hộp bảo ôn, tấm cách nhiệt, trần nhà...

Ngoài PS, người ta còn sử dụng các hợp chất expanded polystyrene (EPS), polypropylene (PP), polỵethylene terephthalate (PET) để làm hộp đựng thức ăn, nước uống. Trong số các vật liệu trên, PP chịu được nhiệt cao nhất - từ 100 độ C đến 120 độ C trong thời gian dài, trong khi ba loại còn lại không thích hợp cho dựng thức ăn nóng hơn 100 độ C.

Theo CAND