Thực Phẩm Chức Năng & Mê Hồn Trận Quảng Cáo

10 năm trước, chuyện bỏ ra cục tiền to để mua một thứ không phải thuốc để phòng chống bệnh tật sẽ bị nhiều người cho là khùng điên, hoặc chí ít cũng là chơi ngông. Nhưng cuộc sống ngày càng tiến bộ, người ta bắt đầu chăm lo phòng bệnh chứ không chờ có bệnh mới chữa. Ngoài ra còn do nhu cầu trở về thiên nhiên, không phụ thuộc và hóa chất. Đó chính là lý do vì sao những năm gần đây, cả thế giới “sôi sùng sục” vì thực phẩm chức năng. Lẽ tất nhiên xã hội Việt Nam cũng không nằm ngoài vòng xoáy ấy.

Thực phẩm chức năng - Minh họa: Internet

Xu hướng thời đại

Lo sợ các phản ứng phụ của Tây dược, nên sau này xu hướng chữa bệnh bằng đông y ngày càng tăng. Hỗ trợ cơ thể nâng cao thể lực nhằm phòng bệnh, tránh dùng các sản phẩm hóa chất vì sợ những di hại lâu dài cho cơ thể… danh mục các thực phẩm thiên nhiên tốt cho sức khỏe cũng ra đời theo xu hướng ấy. Chính vì vậy mà thực phẩm chức năng trở thành xu hướng tiêu dùng thời thượng hiện nay.

Thực phẩm chức năng (Functional foods), có khi còn được gọi là thực phẩm bổ sung (Dietary supplement), thực ra không phải là một sản phẩm gì mới. Hàng ngàn năm trước, cả Tây phương cũng như Đông phương, đã lưu truyền nhiều loại thực phẩm giúp tăng cường các chức năng của cơ thể, kể cả những chức năng trong... phòng the. Các loại như nấm linh chi, thịt cóc, đông trùng hạ thảo đến vitamine các loại… đều được chú ý đưa vào chế biến hoặc bổ sung trong thực phẩm chức năng. Từ đó các quảng cáo thực phẩm chức năng đều được gắn với tính chất dược liệu của một hoặc nhiều loại thảo dược hay các hoạt chất hữu ích đã được nghiên cứu.

Ví dụ người ta vẫn truyền tụng về công dụng cải lão hoàn đồng của nấm linh chi. Văn học cổ cũng kể chuyện linh chi là một trong những dược liệu quan trọng trong phương thuốc cải lão hoàn đồng của Tần Thủy Hoàng. Rồi các nghiên cứu của ngành dược khẳng định các polysaccharicdes dễ tan trong nước có rất nhiều trong nấm linh chi có tác dụng chống ung thư, rối loạn miễn dịch và chống cao huyết áp. Ngoài ra các thành phần khác như triterpenes (ganoderic acid) giúp giảm nhẹ các dị ứng, đẩy mạnh sự hấp thụ oxy và tăng hoạt động của gan… Nấm linh chi được xem như một dược thảo an toàn không gây phản ứng phụ. Không ít người đã đổ tiền triệu, tiền trăm để tìm mua nấm linh chi. Nhưng nấm linh chi lại là một thực thể dạng gỗ cứng khiến nhiều người cảm thấy hiệu quả không cao khi sử dụng dạng tự nhiên. Mà chắc chắn điều đó cũng không sai. Chính vì vậy, hàng loạt thực phẩm chức năng được chiết xuất từ nấm linh chi được đông đảo người tiêu dùng tìm mau hơn đó là xích linh chi Mekei (Nhật Bản) linh chi Nissan (Hàn Quốc), trà linh chi…

Những tính năng đặc biệt của mật gấu khiến nhiều người sưu tầm tìm mua mật gấu để dành trong nhà. Những năm gần đây, kỹ thuật chích lấy mật gấu tươi đã giúp ngành nuôi gấu hoang dã lấy mật khá phát triển. Phát triển đến mức để có chai mật gấu ngâm rượu trong nhà không khó mà người ta còn dùng mật gấu để pha rượu nhậu cũng vô cùng dễ dàng. Các quý ông ngộ nhận rằng có thể nhậu đều mà vẫn bảo vệ sức khỏe nhờ mật gấu.

Thế là những nghiên cứu về công dụng của mật gấu được nghiên cứu và khai thác triệt để cho sản phẩm cũng như chiến lược quảng cáo một sản phẩm thực phẩm chức năng chiết xuất từ mật gấu có tên Ursa-S (của Hàn Quốc). Giá rất cao so với việc mua mật gấu tươi. Nhưng việc sử dụng Ursa-S không chỉ bảo vệ gan, mật được nhấn mạnh không chỉ bảo vệ sức khỏe mà còn góp phần bảo vệ động vật hoang dã. Thế là thay vì khuyên can các ông đừng nhậu nữa, họ lại khuyến cáo các gia đình hãy dùng Ursa-S để bảo vệ trụ cột gia đình “phải nhậu” để ngoại giao.

Sức mạnh thần kỳ

Hiện nay các thực phẩm chức năng cũng được sản xuất công nghiệp với số lượng lớn, mẫu mã đẹp, thường còn được dập viên giống như thuốc. Bao bì đẹp, xuất xứ nhập ngoại khó xác minh cũng khiến nhiều sản phẩm được đồn thổi quá sự thật. Việc thổi phồng tác dụng của thực phẩm chức năng còn được “truyền miệng” qua hệ thống bán hàng đa cấp mà mỗi người bổ sung cho nó những khả năng điều trị đặc biệt khiến nó tốt còn hơn cả dược liệu quý. Giá cả đắt đỏ của nó khiến nhiều người thắc mắc chẳng biết có tốt thật hay không. Nhưng mẫu mã như thuốc, xuất xứ từ những nước tiên tiến và giá cả trên trời là một trong những yếu tố để người sử dụng tin tưởng là mình đang sử dụng loại sản phẩm tốt nhất thế giới.

Sản phẩm Vision, Herbalife, Matol… là những loại thực phẩm chức năng đang được quảng bá kinh doanh dạng này. Hầu hết những người bán các sản phẩm thực phẩm chức năng theo phương thức đa cấp đều có chung cách quảng bá. Đó là bản thân tôi đã dùng, gia đình tôi đã dùng. Trước đây tôi bị bệnh này, cảm giác nọ, luôn đau yếu, mệt mỏi… sau khi sử dụng sản phẩm đã trở nên khỏe mạnh rất nhiều.

Bà Phạm Thị An, quận Bình Thạnh nâng tính năng của thực phẩm chức năng đến mức kể rằng bà đã bị cắt một quả thận, thận còn lại ứ nước phải đi chạy thận nhưng chỉ sau 1,5 tháng uống Vision bệnh ứ nước thận khỏi hẳn. Bà lại còn khoe ông cụ trong nhà 83 tuổi bị bệnh gout, đau nhức chân tay. Sau khi sử dụng Vision 2 tháng đã khỏe ra, đi bộ được… 10 km. Chị Bích Uyên, quận Tân Bình thì khoe sau khi sử dụng Herbalife được 3 tuần chị đã sụt giảm được 2 ký lô mà vẫn khỏe trong khi trước đó nhịn ăn đến phát ốm mà cũng không xuống được lạng nào.

BS. ThS Trương Trọng Hoàng, PGĐ trung tâm truyền thông giáo dục sức khỏe cộng đồng TP.HCM khẳng định: Người sử dụng thực phẩm chức năng cảm thấy khỏe hơn là điều không phủ nhận. Thật sự những sản phẩm này không phải là không đáng dùng nhưng nó không phải thuốc điều trị. Nó là thực phẩm và cũng được bào chế từ các nguyên liệu thiên nhiên từ trước đến nay ít nhiều cũng đã được công nhận về hiệu quả. Vấn đề cần lưu ý là tính hợp lý của những lời quảng cáo cũng như giá cả của nó khá đắt so với hiệu quả thật sự mà nó mang lại. Hơn nữa, đừng chỉ dựa vào nó như là một thuốc chữa bệnh mà không đi khám để được điều trị bằng thuốc hoặc các biện pháp điều trị hữu hiệu khác.

Những tai nạn từng xảy ra

Vì là thực phẩm nên thường khi chúng không có liều nhất định như thuốc và đặc biệt không phải do thầy thuốc chỉ định. Tuy nhiên, đâu phải cứ là thực phẩm chức năng an toàn là ai cũng dùng được.

Sau thời gian sử dụng nấm linh chi bà Nguyễn Hạnh Thúy, quận 7, TP.HCM đã bị hiện tượng sởn lạnh, gai người. Đi khám đông y mới hay những người “thể tạng hàn” như bà uống linh chi không có lợi.

Tại các diễn đàn trên mạng, có rất nhiều bà mẹ thắc mắc tại sao người ta bảo thực phẩm chức năng Kidgrow tốt thế mà con tôi uống chả hợp so với Supbikiz. Hoặc có bà mẹ thì thẳng thắn chia sẻ rằng “mình cũng cho con dùng gần 1 năm nay. Tuy hiệu quả không thực sự nổi trội nhưng có phần được cải thiện”…

Sản phẩm Matol đắt cả triệu đồng nhưng cũng có người bị tiêu chảy phải nhập viện. Không ít người vì uống Vision cũng vào khoa Da liễu vì dị ứng mẩn ngứa toàn thân. Nhân viên bán hàng Haberlife cũng đã phải theo chăm sóc khách hàng trong bệnh viện vì tăng hoặc giảm huyết áp… Nhân viên bán hàng đa cấp đều đổ lỗi tại người dùng quá liều, dùng sai hướng dẫn.

BS. Trương Trọng Hoàng nhấn mạnh: Về phương diện thực phẩm nếu ta có thể dùng được những sản phẩm tự nhiên với cùng tác dụng thì nên ưu tiên cho sản phẩm tự nhiên vì vừa rẻ, vừa ngon. Cần lưu ý một số loại thực phẩm chức năng có bổ sung các vitamin nhóm tan trong chất béo như vitamin A, D, E ở dạng trích tinh nên có khả năng xảy ra tình trạng ngộ độc do dùng quá liều. Điều này khó xảy ra khi ta ăn các thực phẩm thông thường chứa vitamin A ở dạng tự nhiên. Tóm lại, cần cân nhắc để sử dụng thực phẩm chức năng trong những hoàn cảnh phù hợp, để vừa giúp đảm bảo sức khỏe, vừa không vượt quá điều kiện kinh tế của bản thân.

Theo Lâm Thụy (nongnghiep.vn)